Plaatsen van herinnering: waar verleden en heden elkaar kruisen bij 75 Jaar Vrijheid

In mei 2020 is het 75 jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog hier ten einde kwam. Toch hoef je niet diep te graven om op de heftigheid van die oorlog te stuiten. Zes jaar geleden drong dat voor het eerst tot mij door. Voor deze krant schreef ik, in juli 2013, over een vliegtuigbom die toen bij Moerkapelle werd gevonden.

Een object, zeventig jaar eerder hier neergeploft. Niet afgegaan. Alsmaar verder weggestopt in het geheugen – maar nog altijd aanwezig, dáár, wachtend om te komen bovendrijven.
Toen de bom werd gevonden kruisten verleden en heden elkaar. Even werden de dreiging en ontregeling van destijds weer urgent. Voor de invoelbaarheid van het verleden was meer nodig dan het feit van vondst en ontruiming. Hoe was het toen, hoe is het nu, wat gebeurde er in de tussentijd? Herinneringen uit en verhalen over de oorlog hielpen ons de bomvondst in context te plaatsen, en dankzij die context in ons recente geheugen.  
Als periode op een tijdlijn ligt de Tweede Wereldoorlog ver achter ons; objecten, plaatsen en locaties waar die oorlog nog steeds in doorklinkt, zijn er in overvloed. Dan doel ik niet op bommen, maar meer op tastbare en minder tastbare overblijfselen: brieven, foto's, relaties, gebouwen, landschappen. Sommige van die plaatsen van herinnering zijn duidelijk zichtbaar – monumenten, straatnamen – terwijl andere verstopt zitten in onze directe leefomgeving.
Plaatsen van herinnering, waar het wemelt van verhalen die je pas gaat zien als je het door hebt, fascineren mij. Daarom twijfelde ik niet toen Hart van Holland mij vroeg onderzoek te doen naar verhalen over de Tweede Wereldoorlog. Tot maart verschijnt er elke maand één verhaal; in de laatste krant van april verschijnt een special. Ik sluit aan bij een van de doelen van de herdenking van 75 Jaar Vrijheid: 'verhalen over oorlog en vrijheid, zowel historisch als actueel, ophalen'. Verhalen over plaatsen, waarmee wij ónze herinnering kunnen aanvullen, zodat onze directe omgeving (even) in een ander daglicht komt te staan.

Tot mei 2020 speur ik naar verhalen over de oorlog en bevrijding die betrekking hebben op Moerkapelle, Moordrecht, Nieuwerkerk, Waddinxveen, Zevenhuizen, Hitland en/of Oud-Verlaat. Daarvoor duik ik in archieven, oudheidkamers, bibliotheken en geheugens. Heeft u tips? Mail mij gerust op p.degroot@hart-van-holland.nl.

Boven de verhalen staat mijn naam, maar de verhalen zijn niet van mij. De verhalen zijn van ooggetuigen, nabestaanden, (amateur)historici die er vaak al veel langer mee lopen of bezig zijn. De verhalen gaan over brieven en poëziealbums; kerken en scholen; vriend- en vijandschap; feesten en bombardementen – over alle kanten van de oorlog en zijn nasleep.

Daar waar herinnerd en verteld wordt, grijpen historisch en actueel in elkaar, grijpen persoonlijk en gemeenschappelijk in elkaar. Het verhaal is zelf een plaats van herinnering, en een plaats van ontmoeting. Vertel en herinner dus vooral voort.