Jan Beijerinck divers vernoemd

‘150 jaar J.A. Beijerinckgemaal’ is de correcte titel van de expositie in het Capelse Historisch Museum, gevestigd ín dat gemaal van de Prins Alexanderpolder. Voor een Rijkswaterstaatambtenaar is Jan Anne Beijerinck (1800-1874) genoeg vernoemd. 

Door Adri den Boer

Hij woonde (chique buitendijks natuurlijk) in Moordrecht. Hij liet daar met zijn vrouw in de dorpskerk kinderen dopen met goed gespelde achternamen!

In de polders Zuidplas en Prins Alexander was dat vernoemen van hem vanwege zijn werk aan de drooglegging van veenplassen. In Capelle prijkt tegen de ringvaart van de Prins Alexanderpolder een gemaal Jan Anne Beijerinck met een enorme naamsteen. 

Dat gemaal uit 1868/1869 is als enige van de oorspronkelijke benedengemalen bewaard gebleven (aanvankelijk drie, later twee, benedengemalen moesten het water uit de plassen, en na de drooglegging uit de polder, opvoeren naar de 4 meter hoger gelegen ringvaart, van waar het door het bovengemaal bij Kralingse Veer in de 2 meter hoger gelegen Nieuwe Maas werd gepompt). 

In 1993 droeg het Hoogheemraadschap van Schieland het gemaal, dat nog steeds kan functioneren als reservebemaling, over aan de Stichting Beijerinckgemaal (ook goed gespeld). In dezelfde hoek van de polder Prins Alexander vernoemden B en W van Rotterdam hem op 9 november 1990 met alleen zijn eerste voornaam en zijn achternaam half fout: Jan Beyerinckstraat (de straat ligt bewesten de Ringvaartplas en beoosten de A16). 

De raad van Nieuwerkerk aan den IJssel vernoemde hem rond 1960 al in de Prins Alexanderpolder. Aan de spelling van zijn achternaam – sinds 1869 al bekend van de Capelse steen - stoorden ambtenaren van Nieuwerkerk en later Zuidplas zich geen moer! Ze schreven Beyerink in plaats van Beijerinck. Met een y dus en zonder c. 

Op de oude witte bordjes heeft hij de voornamen Jan Anne en op de nieuwe blauwe de voorletters J.A. (dat klopt wel, maar is toch een keuzemoment voor iemand die trouw- of rouwkaarten wil maken). Waarom burgemeesters geen voorletters of voornamen kregen en hij wel, blijft een raadsgeheim. In Hoofddorp, Kampen, Deventer en Sliedrecht is de achternaam in straatnamen overal correct Beijerinck.

In 1828 was al besloten tot de droogmaking van de Zuidplas. Beijerinck werd samen met collega Lorentz aangewezen voor dit werk. Door de problemen met de Zuidelijke Nederlanden werden de werkzaamheden aan de Zuidplaspolder van 1830 tot 1833 stilgelegd. 

Van 1833 tot de voltooiing van de polder in oktober 1840 was Beijerinck als enige ingenieur bij de droogmaking van de Zuidplas werkzaam, hij was dus een echte Moordrechtenaar. Het belangrijkste stuk van de Zuidplaspolder kwam in Waddinxveen en daar kwam laat in de twintigste eeuw pas een Beijerincklaan, zonder spelfout.

In de discussie rond de inpoldering van de Zuiderzee, in de tweede helft van de 19e eeuw, werd inpoldering van het ondiepe zuidelijke deel van de Zuiderzee wel haalbaar geacht. Beijerinck stelde daarvoor in 1866 een eigen plan op. 

Dat Plan-Beijerinck werd uiteindelijk afgekeurd omdat de Raad van Waterstaat tot de conclusie kwam dat dit project financieel te weinig opbracht. Daar is hij zodoende niet eens fóut vernoemd…

Kleijn...
De Historische Vereniging Nieuwerkerk aan den IJssel krijgt in haar Oudheidkamer een expositie ‘150 jaar P.D. Kleijgemaal’, over het andere benedengemaal. Dat Alexanderpoldergemaal werd wel vervangen, maar het bleef op dezelfde plek aan de Bermweg, pal achter hun Oudheidkamer (het gemaal Jan Anne Beijerinck werd eerder al helemaal afgebroken, maar wel in stijl herbouwd…)

Mr. P.D. Kleij werd op het gemaal goed en op het straatnaambordje van zijn ‘laan’ fout vernoemd. De bushaltenaam faalde ook een stel keer en is nu Meester P. Kleijnlaan…