Nieuwerkerk vierde de bevrijding pas in september ‘45

Van mei 1945 is in de Zuidplasdorpen weinig feestelijks bewaard. Moerkapelle met een foto van het in brand steken van een Mussert-portret is een uitzondering (al had dat dorp relatief de meeste NSB-stemmen en kwam er in vijf jaar niemand door WOII om...). De bevrijding werd in Moordrecht eind augustus pas stevig gevierd met ‘De bruiloft van Kloris en Roosje’. Er staan veel foto’s van in het boek Oorlog en Bevrijding in Moordrecht van Panc Vink uit 1995.

In Nieuwerkerk was dat bevrijdingsfeest nog later: met een feestterrein bij de Batavier en een expositie bij het oude station, gevolgd door een optocht, werd het gevierd op 5 en 6 september 1945. Voorafgaand was er op 4 september een feestrede in de hervormde dorpskerk. De preek werd gehouden door de gereformeerde dominee A. Keyser, die iedereen toen broeder en zuster noemde.

Toen kon er ook een programmaboekje met een gekleurd kaft worden gemaakt bij Wegeling in Kralingscheveer, de uitgever en drukker van het weekblad De IJssel- en Lekstreek (de buitenkant is in de Batavierexpo ‘Van Bevrijding tot Gedenknaald’ te zien. Uit de advertentie binnenin prijkt van woninginrichter Jan de Jong: ‘Wie gaat huwen, wende zich hiervoor nu reeds om inlichtingen’).

De feesten waren ‘op het land van den Heer C. v.d. Eijk’ van de Batavier, overigens gepacht van steenbakker Mijnlieff. Donderdag 6 september was er een optocht. Bij de Roode Leeuw werd zelfs de gemeentegrens overschreden. Men trok via de Schollevaarseweg (naam van toen!) naar de Hoofdweg.

 'Hallo, ze komen weer' op de kar van Sterk's Groenten & Fruithandel

Meester
Ook schoenmaker Chris van der Wees van Dorp was van de partij. Hij had een bakfiets omgetoverd tot een leren kunstkoe (het leer had hij nog). Op de hoge laarzen van de schoenmaker schilderde Arie de Bruin, een knecht van huisschilder Visser, het hoofd van Adolf Hitler, waarmee de ondergang van Duitsland werd gesymboliseerd.

De foto’s hierbij laten een ander deel van de optocht-opstelling bij het oude station zien: van groenteboer Henk Sterk en van de Openbare Lagere School met op de fiets meester Dirkzwager van de Openbare Lagere School 1.

Op de andere Openbare Lagere School zat Henk van Bergen Bravenboer, die zich in de ‘IJsselpost’ van 1995 liet interviewen over WOII, en daarbij over school 2 zei: ‘We hadden in Nieuwerkerk een NSB'er (O.) als hoofd en die stelde je dan politieke vragen over wat in de krant stond. Dat was al in 1936. Uiteindelijk heeft hij na de oorlog tot 1949 vastgezeten’. 

Hij zei verder dat er in Nieuwerkerk wel opvallend veel NSB'ers waren. Die moeten zich dan in 1940 massaal bij de overwinnaar hebben aangesloten. Bekend zijn alleen ‘normale’ NSB-verkiezingscijfers van vóór de oorlog - die zijn te zien op de website www.verkiezingsuitslagen.nl.

Duitse worst
Diverse jongens uit de Zuidplasdorpen werden ook Oostfrontstrijder. Waren ze niet opgevoed tégen het bolsjewisme? En ene P.M.P. Harder van ’s-Gravenweg 176 leverde voor de oorlog al graag Duitse worst. Hij adverteerde in 1941 en 1942 heel vaak in de ‘Deutsche Zeitung in den Niederlanden’ met dat hij de oudste Duitse worstfabriek in Nederland was.

Ook Nieuwerkerk werd er beroemd door, maar dat de advertentie toch de oorlogs- en bevrijdingspublicaties van en in Zuidplas niet haalde is begrijpelijk... Met de dolle dinsdag, 5 september 1944, vertrok Harder naar de Heimat.

Tot slot: de Nieuwerkerkse ‘Bevrijdingsfeesten’ van september 1945 werden georganiseerd door het gemeentebrede ‘Oranje-comité’. Op 20 oktober 1945 zorgde dat ook nog voor de gedenknaald voor WOII. Daarna werden de Koninginnedagen weer beurtelings gevierd door de Oranjevereniging van Dorp en die van ’s-Gravenweg.