Nieuwerkerkse 'geflopte' wijk Zuidplas is doembeeld voor Vijfde Dorp

Nieuwerkerk aan den IJssel – Het was het eerste megaproject in de Zuidplaspolder; de bouw van de wijk Zuidplas in Nieuwerkerk. Het grote woningbouwproject zorgde voor een financieel fiasco voor de toenmalige gemeente Nieuwerkerk. “Er zijn lessen te leren”, roepen huidige raadsleden.

Erik van Leeuwen

In het gemeentehuis, dat in de wijk Zuidplas staat, zitten projectteam, gemeente en gemeenteraad te broeden op het Vijfde Dorp. Ze doen er goed aan om de geschiedenis van de wijk Zuidplas erbij te pakken: een wijk die onder grote druk van de regio Rotterdam-Rijnmond moest worden gebouwd. De wijk kwam er, maar het bezorgde de gemeente Nieuwerkerk veel kopzorgen. 

In 1976 – twee jaar voordat de eerste woning werd opgeleverd – was de vraag naar woningen nog enorm. Op een advertentiecampagne van de gemeente reageerden negenduizend potentiële kopers. “Goed voor drie Zuidplaspolders vol”, schreef de Goudsche Courant destijds.

Eenmaal aan het bouwen sloeg de crisis toe. De werkloosheid steeg, de hypotheekrente rees de pan uit. Twaalf, dertien procent was normaal. Gevolg: een afnemende vraag naar woningen.

Dat werd ‘opgelost’ met veertig procent huurwoningen, veertig procent premiewoningen en twintig procent vrijesectorwoningen. De tegenvallende opbrengst bracht de gemeente in grote financiële problemen. Nieuwerkerk kreeg de jaarlijkse en meerjaarlijkse begrotingen niet meer sluitend. 

Infrastructurele plannen moesten worden afgeblazen. Het plan voor een multifunctioneel gebouw met een gezondheidscentrum bleef een plan. Nieuwerkerk werd een artikel 12-gemeente en kwam onder curatele van de provincie te staan. Ook op een ander gebied liet de crisis haar sporen na. ‘Zuidplas’ scoorde in die jaren opvallend hoog in het aantal echtscheidingen.

Dorps
Nieuwerkerk groeide door de wijk Zuidplas met 69 procent, van tienduizend naar een kleine zeventienduizend inwoners. Als gemeente moest Nieuwerkerk een hoge tol betalen. Ook toen wilde Nieuwerkerk, zoals de gemeente Zuidplas nu wil bij het Vijfde Dorp, het dorpse karakter behouden.

De wijk Zuidplas was er vooral voor jonge gezinnen. Voor alleenstaanden was nauwelijks plaats. Veertig jaar later is de wijk vergrijsd en ontbreekt het aan aanpasbare woningen. Ook daarom is de komst van het Vijfde Dorp, met een grote variatie aan woonvormen, noodzakelijk.

De wijk illustreert de spagaat waarin Zuidplas nu zit: de roep om te bouwen naar behoefte is groot. Het moet een dorp worden van kwaliteit, maar het mag Zuidplas niet in een financiële crisis storten.