Vijfde Dorp moet al vroeg een ziel krijgen

Met alleen huizen bouw je geen nieuw dorp; voor bezieling is in een vroeg stadium al meer nodig. Bij de inrichting van het Vijfde Dorp zal het expertteam van de gemeente Zuidplas ook een socioloog inhuren, die erop moet toezien dat de eerste bewoners zich niet verloren gaan voelen in de polder.

Door Erik van Leeuwen

“Het wordt heel belangrijk om in het nieuwe dorp een ziel te brengen”, zegt Martijn Niehof, projectleider van het masterplan namens advies- en ontwerpbureau KuiperCompagnons. Wat hem betreft wordt begonnen met het starten van kleine dorpsgemeenschappen rond een oude boerderij, landwinkel of dorpscafé. “Dat moet twee bruisende dorpsharten opleveren, waaruit alle voorzieningen kunnen worden gebouwd. Dus niet eerst de woningen, maar eerst kijken naar de mensen. Dan kan er pas een echt dorp ontstaan.”

De verankering van het landschap in het Vijfde Dorp speelt volgens Niehof een belangrijke rol. “Dat levert een aantal verschillende dorpsmilieus op; compact rond de kreekrug, woningen in het water daaromheen en aan de dorpsranden buitenplaatsen. Het idee is dat het landschap het dorp vormt. Het dorp is daarnaast ook het vliegwiel om het landschap te vernieuwen.” 

Het dorp zal zich stapje voor stapje ontwikkelen. In het masterplan wordt gewaarschuwd dat er ook voor de eerste bewoners voorzieningen moeten zijn. “Anders dreigen zij zich verloren te gaan voelen in de polder.”

Westergouwe is wat dat betreft een voorbeeld van hoe het niet moet. De inwoners zijn voor vrijwel alle voorzieningen aangewezen op Gouda, het dorpshart wordt pas in de laatste fase gerealiseerd.

Voorzieningen
Het kreekrug-dorp is de eerste stap in het Vijfde Dorp. Het ligt centraal in het nieuwe dorp en huisvest ook de belangrijke voorzieningen. Uit het bodemonderzoek blijkt dat op de kreekrug, die als stevig wordt omschreven, ruimte is voor ongeveer 4500 woningen.

Door het dorp slingert de zogenoemde ‘hartlijn’ die de ruggengraat vormt van het nieuwe dorp en het dorpshart ‘verknoopt’ met Nieuwerkerk en Westergouwe. Rond het kreekrug-dorp komt de groene slinger die de hoofdontsluiting van het nieuwe dorp vormt.

Het dorp gaat tal van voorzieningen bieden. Daarbij wordt gekeken naar drie thema’s. Het eerste is de urgentie. Omdat het dorp niet alleen kan bestaan uit woningen, komen er noodzakelijke voorzieningen en klinkt er een roep om mogelijkheden tot ontmoeting.

Het tweede thema dat Zuidplas hanteert, is inclusiviteit. Het voorzieningenniveau moet in lijn zijn met de voorzieningen in de al bestaande dorpen. Voorzieningen moeten toegankelijk zijn voor jong en oud, voor wie beperkt is en voor alle andere groepen die daartussen vallen. Het derde thema is toekomstbestendigheid, waarbij voorzieningen multifunctioneel moeten zijn.

Drie sporthallen
De gemeente hanteert ook een aantal uitgangspunten. Er komen in het nieuwe dorp geen kleine gymzalen en een toekomstige voetbalclub is zelf (financieel) verantwoordelijk voor het clubgebouw.

In het Vijfde Dorp zijn bij voltooiing over bijna twintig jaar drie huisartsen, drie sporthallen, een ontmoetings- en of broedplek voor jong en oud, zeven schoolgebouwen, een JOP (Jongeren Ontmoetings Plek), drie apotheken en zes sportvelden (voetbal en hockey). Als het dorp doorgroeit naar achtduizend woningen wordt ook een volwaardige vestiging van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) noodzakelijk geacht.

Of er een zwembad en voortgezet onderwijs naar het Vijfde Dorp komen, hangt af van het besluitvormingsproces in college en gemeenteraad. Deze voorzieningen kunnen ook elders in Zuidplas worden gerealiseerd.

Deze productie is mede mogelijk dankzij een bijdrage van de provincie Zuid-Holland.

Samenwerkingspartners in deze serie zijn Hart van Holland, nieuwswebsite Gouwe IJssel Nieuws en Matimotion - luchtfoto’s en video’s.