Het onvindbare ‘icoon’ van de regio

Nieuwerkerk aan den IJssel – Honderden jaren lang was het gebied rondom de Hollandsche IJssel een centrum van bedrijvigheid. Tussen Gouda en Rotterdam voeren schepen af en aan met turf en slib. De talloze steenovens brandden er dag en nacht. Miljoenen ijsselsteentjes werden geproduceerd. Tot een halve eeuw geleden; toen doofden de laatste vuren in de ovens. Nu wil Stichting Steenovens Klein Hitland de bedrijvigheid terughalen naar de regio, met een hedendaagse insteek.

Door Myriam Dijck

Aangekomen bij de kolossale ovens, is er opvallend weinig te beleven. Geen wegwijzer die de locatie markeert, geen bezoekerscentrum voor geïnteresseerden en de informatiebordjes die er staan, zijn overwoekerd door onkruid. De ovens van Klein Hitland zijn sinds 1973 Rijksmonument, maar de historische rol die ze speelden is voor een bezoeker nauwelijks te ontdekken.

Stichting Steenovens Klein Hitland wil hier verandering in brengen en is daar sinds de oprichting in 2014 mee bezig. Destijds was de situatie nog schrijnender. De vier ovens waren na een complete restauratie weer in verval geraakt en gingen bijna op in de naastgelegen dijk. 

Met een team van vrijwilligers heeft de stichting jarenlang, elke maand, stukje bij beetje, het terrein opgeknapt. Maar de voortgang gaat gestaag. Te langzaam voor de ambities van de stichting. Voorzitter Theo de Vlaming zegt: “Dit moet het icoon van de regio worden.”

Hij ziet het al voor zich: de steenovens van Klein Hitland als nieuwe trekpleister van de regio, het liefst met internationale aantrekkingskracht. Naast een toeristisch centrum met openbare bezoekersroute, uitkijktoren en historische attracties, hoopt de stichting ook op samenwerkingen met maatschappelijke, culturele en educatieve instellingen.

Inmiddels lijkt de eerste stap gezet. De gemeente heeft recent een ton toegezegd voor de bouw van een bezoekerscentrum. Deze moet in de linker turfschuur komen, een ruimte die nu kil en leeg is en meer weg heeft van een ondergrondse bedrijfskantine dan een toeristische trekpleister. De Vlaming: “We zijn nu het plan aan het uitwerken. Dit najaar hopen we het papierwerk voor elkaar te hebben.”

De steenovens. - Foto: Stichting Steenovens Klein Hitland

Tegelijkertijd wordt er een ‘experience route’ ontwikkeld, een initiatief van de vrijwilligers van de stichting. Dit moet een openbare wandeltour worden over het terrein waarbij bezoekers informatie krijgen over de steenovens en over de regio, het liefst met interactieve elementen. “Ook als wij er niet zijn moet hier iets te beleven zijn. Bijvoorbeeld dat je via je telefoon informatie krijgt en dat je tijdens de route ergens op een knopje kunt drukken en dat er dan iets gebeurt.” De route moet over een jaar af zijn.

Vervolgens worden er verdere activiteiten in en rondom de steenovens georganiseerd. Met het bezoekerscentrum als uitvalsbasis wil Stichting Steenovens Klein Hitland samenwerken met bijvoorbeeld scholen, jongerenwerkorganisaties en culturele instellingen. 

De Vlaming: “Je zou vanuit hier sport en outdoor-activiteiten kunnen organiseren of natuur-knutseldagen, waarbij je spullen meeneemt uit het bos, of een werkplaats inrichten voor technische workshops voor jongeren. En de ovens kunnen als buitenexpositieruimtes worden ingericht voor tentoonstellingen.”

Verder is de stichting op zoek naar een ontwerp voor een mooie eyecatcher op de dijk. Het liefst moet dit een opvallende installatie of in het oog springend kunstwerk worden met historische betekenis waar mensen voor willen omrijden om ermee op de foto te gaan. 

Ideeën zijn er genoeg. De Vlaming: “Het zou tegelijkertijd dienst kunnen doen als uitkijktoren, en dan niet zoiets kleins zoals wat nu langs de Rotte staat, maar echt iets met aantrekkingskracht.”

Theo de Vlaming wil de steenovens internationaal op de kaart zetten. - Foto: Myriam Dijck

Zo ver is het nog lang niet. Voordat de plek een iconische trekpleister wordt, moet als eerst het bezoekerscentrum worden gerealiseerd. De Vlaming verwacht dat zodra het bezoekerscentrum er staat, het balletje kan gaan rollen voor andere activiteiten. Maar het geld dat de gemeente heeft toegezegd, is niet toereikend. 

De Vlaming: “We hebben hier geen mooi uitzicht, vergaderruimte of horecavoorziening. Als een private partij hier brood in zag, was dat allang gebeurd. Daarom is het maatschappelijke element essentieel.”

Naar eigen zeggen zal De Vlaming ‘iedereen’ moeten bellen om interesse te wekken in de steenovens als toekomstig thuishonk voor maatschappelijke activiteiten. Met het bezoekerscentrum als ontvangstlocatie, een gebouw dat er nog niet staat. 

Samen met de andere leden van de stichting zal hij alles op alles zetten om geld in te zamelen zodat de visie voor de steenovens van Klein Hitland realiteit kan worden. 

Een taak waar De Vlaming nog lang zoet mee is. “Als stichting hebben we geen stuiver. En als je het van één klusochtend per maand moet hebben met vrijwilligers, dan wordt het een lastig verhaal. Maar wat is het alternatief?”